شرایط تعارض ادلهشرایط تعارض ادله، امور مؤثّر در تحقق تعارض میان ادلّه است. ۱ - تعریفشرایط تعارض ادله، به شرایطی گفته می‌شود که فقدان هر یک از آنها تعارض ادله را از میان بر می‌دارد. ۲ - شرایطاین شرایط عبارت است از: ۱. هر دو دلیل، ظنی باشد؛ یعنی هیچ یک قطعی نباشد؛ به این ترتیب، تعارض میان دو نص قرآنی یا دو نص روایی یا یک نص و یک ظاهر معنا ندارد؛ ۲. در حجیت هر دو دلیل با هم، ظن فعلی معتبر نباشد، بلکه لازم است دست کم در یکی از آنها، ظن شانی معتبر باشد؛ ۳. مدلول دو دلیل با یک دیگر تنافی داشته باشد، چه تنافی ذاتی و چه عرضی تنافی ذاتی، مانند: تناقض و تضاد، و تنافی عرضی در جایی است که رابطه آن دو دلیل، تناقض و یا تضاد نیست بلکه به واسطه دخالت عامل خارجی با هم اجتماع در صدق ندارند و چه تنافی بین ادله در ناحیه دلالت مطابقی و تضمنی و التزامی، هر سه باشد، یا فقط در بعضی از آنها باشد؛ ۴. هر یک از ادله صرف نظر از تعارض آن با دلیل دیگر دارای شرایط حجیت باشد؛ یعنی اگر خودش بود و معارضی نداشت، حتماً حجیت داشت؛ ۵. تنافی آنها از نوع تزاحم نباشد؛ ۶. یکی از دو دلیل بر دیگری حاکم نباشد؛ ۷. یکی از دو دلیل بر دیگری وارد نباشد. [۱]
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۱۵۸.
[۳]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۴۰۳.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۰۸، برگرفته از مقاله «شرایط تعارض ادله». |